Баланың көру қабілетінде проблеманың бар жоғын қалай білуге болады?
Көптеген ата-аналар сенімді: егер баланың көру қабілеті нашар болса, олар оны байқаған болар еді. Алайда, бұл әрдайым бола бермейді — міне, сондықтан:
1. Балалар әрқашан олармен не болғанын түсіндіре алмайды немесе олар көруге тиесіліден гөрі нашар көретінін түсінбейді. 2. Көптеген офтальмологиялық аурулар ерте сатысында симптомсыз өтеді, сондықтан оларды уақытында анықтауды және емдеуді бастауды қиындатады.
Баланың көру қабілетінің даму кезеңдері
0-1 жыл:
Жаңа туылған нәрестелерде көру қабілеті нашар — тіпті жақын қашықтықта бәрі бұлыңғыр болып көрінеді. 6 аптадан бастап бала анасының беті мен үлкен ойыншықтарын ажырата бастайды. 4-6 айдан бастап ол қозғалатын заттарды көзімен бақылайды. 7-10 айға дейін нәресте тек жақын емес, сонымен қатар бүкіл бөлмеде көре бастайды.
1-2 жыл:
Осы жасқа қарай нәрестелерде көз бен қолды үйлестіру жақсы дамыған: қозғалыс және көру дағдылары үйлесімді жұмыс істейді, бұл балаға қарындаш ұстап, шимай жазуға, допты нысанаға лақтыруға, қасықты өздігінен аузына апаруға мүмкіндік береді.
3-5 жас:
Үш жастан бастап бала офтальмологтың толық тексеруіне дайын. Бұл тексеруді елемеуге болмайды - бұл көру қабілетінің дұрыс дамып, көздің сау екеніне көз жеткізуге көмектеседі. Егер бұзушылықтар анықталса, маман емдеуді тағайындайды немесе көзілдірікті таңдайды. Балалардағы көру проблемаларының көпшілігі, егер олар ерте анықталса, түзетіледі.
6-7 жас және одан жоғары:
Көру жүйесінің дұрыс дамып келе жатқанына көз жеткізу үшін мектепке барар алдында көруді тағы бір егжей-тегжейлі тексеруден өткізу керек. Офтальмолог сығырлықты, алыстан көргіштікті және астигматизмді тексереді. Мектеп жасында көру қабілетін 1-2 жылда бір рет, тіпті шағымдар болмаса да тексеру ұсынылады. Жылдам скринингтік тестілеу мектеп оқушыларындағы бұзушылықтардың 60% - на дейін анықтауға мүмкіндік береді. Егер бала көзілдірік киіп жүрсе, офтальмологтың тексеруі жыл сайын жүргізілуі керек.
Балада көру проблемаларының белгілері
Балалар әдетте көру қабілетінің нашарлауына шағымданбайды және ата-аналардың көпшілігі бала көзін сығырайтып қарай бастағанда немесе алыстағы заттар мен жазуларды көрмегенде ғана алаңдай бастайды. Сондықтан көру бұзылуларының айқын емес белгілерін білу маңызды, олардың ішінде:
- Зейін шоғырлануының төмендеуі, оқу материалын түсінудегі қиындықтар
- Оқу проблемалары: бала көзін уқалайды, жиі жыпылықтайды, сөздерді өткізіп жібереді
- Көру жүктемесінен кейін жүрек айнуы, бас айналу немесе бас ауруы
- Қозғалыс ойындары кезіндегі ебедейсіздік, қимылдарды үйлестірудің қиындығы, дәлдік проблемалары (мысалы, доппен ойнау кезінде)
- Жарыққа жоғары сезімталдық
- Көрнекі кернеуді қажет ететін әрекеттерден аулақ болу (сурет салу, бояу және т.б.)
Баланың көру қабілетінің нашарлауының айқын белгілері:
- Алыстағы заттарды көрмейді
- Тақтадан оқу қиын
- Теледидарға тым жақын отырады
- Көзін жиі уқалайды, көзін сығырайтып қарайды
- Көздері жиі қызарады
Егер сіз баланың көру қабілеті нашар деп күдіктенсеңіз, дереу офтальмологқа жүгініңіз. Дәрігер тексеруден өткізеді, қажетті емдеуді тағайындайды және көзілдірік қажет пе, жоқ па сонысын анықтайды.
Баланың сығырлығы
Сығырлық (миопия) — мектеп жасындағы балаларда жиі кездесетін көру қабілетінің бұзылуы. Ол әдетте 6 мен 15 жас аралығында дамиды және көзілдірік немесе жанаспалы линзалар арқылы түзетіледі. Анықталмаған миопия сәтті оқуға айтарлықтай кедергі келтіруі мүмкін.
Балалардағы сығырлықтың дамуына ықпал ететін факторлар:
- Тұқым қуалаушылық: Сығырлық көбінесе ата-анадан балаларға беріледі.
- Қарқынды көру жүктемесі: Ұзақ оқу, компьютерді немесе басқа гаджеттерді үзіліссіз пайдалану.
- Таза ауада дене белсенділігінің болмауы: Үй жайда көп уақыт өткізетін және таза ауада сирек серуендейтін балалар сығырлықтан жиі зардап шегеді. Ғалымдар сонымен қатар D дәрумені балалардағы сығырлықтың дамуын бәсеңдетуі мүмкін деп болжайды.
Балаға компьютер мен гаджеттерде қанша уақыт өткізуге болады
2 жасқа дейінгі балаларға планшеттерді, компьютерлерді және смартфондарды пайдалану ұсынылмайды — бұл дамуға теріс әсер етуі мүмкін. 2 жастан асқан балаларға гаджеттерді күніне 2 сағаттан асырмай пайдалануға рұқсат етіледі, ал бір сессия 20-30 минуттан аспауы керек. Сондай-ақ, планшетті немесе телефонды жолда пайдаланбаған жөн - қозғалыс кезінде көздер тез шаршайды.
Өкінішке орай, қашықтықтан оқыту және көру жүктемесінің күрт артуы жағдайында, бала компьютерде 6-8 сағат жұмыс істегенде, «құрғақ көз» ауруы балаларда әлдеқайда жиі кездеседі.
Балалардағы көру проблемаларын профилактикалау
Баланың көз проблемаларын болдырмау үшін не істеуге болады:
- Таза ауада доппен қозғалыс ойындар ойнаңыз (фрисби, үстел теннисі, теннис) — бұл «көз-қол» үйлестіруін дамытуға көмектеседі.
- Визуалды басқатырғыштарды шешіңіз (айырмашылықтарды, лабиринттерді, пазлдарды табыңыз) — олар көру арқылы қабылдау мен зейіннің дамуына ықпал етеді.
- Спортқа арналған көзілдірік алыңыз (хоккей, теннис, баскетбол) — олар көз жарақаттарының 90%-ын болдырмауға көмектеседі.
- Балаңызға отшашумен немесе қарумен ойнауға рұқсат бермеңіз.
- Тұрмыстық химикаттарды, соның ішінде дәретхана тазалағыштарды балаңыздан алыс ұстаңыз — олар көзге тиіп кетсе, қауіпті болуы мүмкін.
- Баланың компьютерде өткізетін уақытын шектеңіз. Балаңызға үзіліс жасауды ескертіңіз: экранның әр 20 минутында — көздің шаршауын азайту үшін 20 секундтық үзіліс.
- Жұмыс орнының эргономикасын тексеріңіз: көз бен экран арасындағы қашықтық 45-тен 60 см-ге дейін болуы керек, экрандағы шамдардың жарқырауын болдырмаңыз, экранның жарықтығы бөлмедегі жарықпен бірдей болуы керек.
- Бөлмедегі жарықтандыруды реттеңіз: күндізгі іс-шаралар үшін табиғи жарық жақсырақ, кешкі жарықтар үшін жұмсақ жарығы бар жоғары сапалы үстел шамы.
- Балаңызды қара-жасыл көкөністер мен сүт өнімдерін жеуге шақырыңыз — олар тек сүйектерге ғана емес, көру қабілетіне де пайдалы.
- Жазда балаға 100% ультракүлгін сәулелерден қорғайтын күннен қорғайтын көзілдірік алыңыз.
